TRỊNH CÔNG SƠN…

Trịnh Công Sơn thuộc thế hệ nhạc sĩ thứ 3 trong dòng tân nhạc Việt Nam 5 thế hệ. Tôi đã từng say mê, xúc động, và chìm đắm trong các ca khúc của ông trong những năm tháng sống ở Huế. Đến nay, dù không mấy khi nghe nữa, nhưng chưa bao giờ tôi thấy nhạc Trịnh là không hay. 

Trịnh Công Sơn là một nhạc sĩ tài hoa, những ca khúc của ông có sức sống vượt thời gian, bao giờ cũng có thể “gọi hồn ngất ngây”. Ví trí của Trịnh Công Sơn trong lịch sử âm nhạc Việt Nam là không thể phủ nhận, không thể thay thế. Ông đã lại một di sản vô giá cho nghệ thuật nước nhà nói chung.

Tuy nhiên, Trịnh Công Sơn không hẳn người đứng ở đỉnh của biểu đồ chóp nón âm nhạc Việt Nam. Suốt gần 100 năm qua, đã có hàng chục, thậm chí cả trăm nhạc sĩ mà nếu so sánh thì có nhiều người không thua kém ông, có cả những người được đánh giá cao hơn ông. 

Vậy cái gì làm cho TCS “chiếm sóng”? Có nhiều lý do, như âm nhạc của ông giản dị, “bình dân” dễ đi vào lòng người; như sự phù hợp với tâm hồn Việt, như âm nhạc phản chiến ứng hợp đúng thời điểm nên được thế giới – nhất là người Mỹ lúc đang phản đối chiến tranh Việt Nam – đề cao và vô tình PR, như sự ưu ái của chính quyền cộng sản sau 1975 – điều mà hầu hết các nhạc sĩ khác không có được…

Văn Cao nhận xét “Trong âm nhạc của Trịnh Công Sơn, ta không thấy dấu vết của âm nhạc cổ điển theo cấu trúc phương Tây”, Phạm Duy viết “Về phần nhạc, toàn thể ca khúc Trịnh Công Sơn không cầu kỳ, rắc rối vì nằm trong một số nhạc điệu đơn giản, rất phù hợp với tiếng thở dài của thời đại”*. Tuy thế, trước khi trở thành một nhạc sĩ, Trịnh Công Sơn đã là một thi sĩ. Lời trong nhiều bài hát của ông thật sự là những áng thơ tuyệt bút, không thua kém một nhà thơ chuyên nghiệp nào. Đó cũng là một trong những lý do làm cho âm nhạc của ông lan xa.

Khoảng mươi năm nay, tôi hầu như rất ít khi nghe nhạc Trịnh nữa, nhưng bất cứ khi nào, hễ vô tình bắt gặp một giai điệu, một câu hát của ông thì đều không thể không xúc cảm. Âm nhạc của người nhạc sĩ này có một sức ám ảnh và gây men lạ kỳ, khó lòng mà dửng dưng. Chỉ có điều, không thể sống quá lâu trong những xúc cảm ấy. Nỗi buồn nhạc Trịnh sẽ gây nên một cơn ngầy ngậy kéo dài, làm tinh thần như bị sa xuống vực sâu.

Đánh giá về Trịnh Công Sơn không phải là điều đơn giản. Mang quan điểm chính trị ra để định giá gia tài âm nhạc của ông cũng là một việc làm thiếu tính khoa học. Tôi vẫn nhất quán một quan điểm: không lẫn lộn đời sống cá nhân với sự nghiệp nghệ thuật của một con người.

Đến bây giờ TCS vẫn là một nhân vật gây tranh cãi. Người thì cho rằng ông là một kẻ cơ hội chính trị, kẻ thì nói ông ngây thơ chính trị, Bửu Chỉ nói “Trịnh Công Sơn không có lập trường chính trị rõ ràng”; một số người khác thì cho rằng TCS là một nghệ sĩ, ông chỉ hành động theo trái tim bồng bột; có những người thì cho rằng TCS là người “giỏi thích nghi”… Vấn đề nằm ở thông tin và khả năng tổng hợp thông tin cùng với năng lực đánh giá. Tuy nhiên, riêng với tôi, trước sau TCS vẫn là một nghệ sĩ nhiều hơn là một con người chính trị.

Đánh giá TCS thì phải nhìn vào gia tài âm nhạc của ông. Gia tài vô giá ấy, bên cạnh những gia tài vô giá của những người khác (vốn bị chế độ mới bạc đãi) đã làm nên một di sản lớn cho nền tân nhạc nước nhà.

Người nghệ sĩ chết đi, vật đổi sao dời, triều đại hưng vọng như đốm lửa trong đêm dài vô tận vũ trụ, nhưng nghệ thuật đích thực thì bền lâu. Chế độ VNCH đã cáo biệt, nhạc Trịnh Công Sơn vẫn còn. Tôi tin rằng nếu có một ngày, chế độ hiện hành cũng không còn nữa thì người Việt vẫn hát nhạc Trịnh. Những âm giai ấy, hòa vào một dàn đồng ca của những nghệ sĩ lớn khác, sẽ có một đời sống mới – cân bằng, thảnh thơi, và từ ái, bao dung…

* Một số trích dẫn trong bài rút từ chương trình "70 năm tình ca trong tân nhạc Việt Nam" trên đài SBS - Úc châu, do Hoài Nam Phụ trách. Nhân tiện, đây là một chương trình tuyệt vời, phát dài kỳ trong suốt 10 năm, tất cả gồm 94 phần, lần lượt giới thiệu các nhạc sĩ và những ca khúc nhạc tình nổi tiếng, rất nên nghe. Cũng trong chương trình này, Hoài Nam nhận định: Trịnh Công Sơn có thể đã trở thành một thiên tài nếu như ông đừng làm những việc đáng ra không nên làm.

THÁI HẠO

Chia sẻ từ trang 8 Saigon