NGUYỄN VĂN VĨNH LÀ AI?

Vũ Viết Tuân
« … »
Các nhân vật như Trương Vĩnh Ký, Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh, Trần Trọng Kim, Nhất Linh... Những ai có tấc lòng ôn cố tri tân đều hiểu rằng chúng ta đã để quá lâu những bụi mờ, những nhầm lẫn và thiên kiến che khuất họ.
« … »

Nguyễn Văn Vĩnh là một trong bốn trí thức Tây học lớn của nước ta đầu thế kỷ 20 gồm "Quỳnh - Vĩnh - Tố - Tốn" (Phạm Quỳnh, Nguyễn Văn Vĩnh, Nguyễn Văn Tố, Phạm Duy Tốn).

Theo nhà sử học Chương Thâu, Nguyễn Văn Vĩnh là người đầu tiên dịch Truyện Kiều từ chữ Nôm sang chữ quốc ngữ, người đầu tiên dịch Truyện Kiều từ chữ quốc ngữ sang tiếng Pháp và người đầu tiên đưa Truyện Kiều lên màn hình chớp bóng những năm đầu thế kỷ 20.

ông Nguyễn Lân Bình - cháu nội học giả Nguyễn Văn Vĩnh - chia sẻ:
"Nguyễn Văn Vĩnh không nhận làm thượng thư, không nhận Bắc Đẩu Bội Tinh, không nhận Kim khánh của vua Khải Định. Thậm chí ông còn mỉa mai trên báo rằng: "Họ muốn tặng tôi Kim khánh, tôi cám ơn. Tôi xin lỗi để tôi giữ cái ngực của tôi cho nó được còn trinh". Một người như vậy mà bị quy kết theo giặc, phản dân thì có ai chấp nhận được không? Chế độ nhà Nguyễn, chế độ thuộc địa, những người theo chủ nghĩa vô sản đều rất ngại nói đến Nguyễn Văn Vĩnh...
« Tôi rất đắc chí vì ông nội tôi không cần danh, càng không cần lợi mà cần phúc".

Những đóng góp lớn của Nguyễn Văn Vĩnh cùng Phạm Quỳnh đều bị xóa khỏi các sách văn học nước ta suốt những thập kỷ 1950-1960 là không công bằng.

Nhà phê bình văn học Mai Anh Tuấn (Đại học Văn hóa) chia sẻ thêm: không chỉ nhiều sinh viên chưa biết đến Nguyễn Văn Vĩnh là ai mà còn rất nhiều người có chung câu hỏi này.

Giáo sư sử học Phan Huy Lê cũng đồng tình Tân Nam tử là một trong những nhà tư tưởng dân chủ khai sáng ở Việt Nam gắn liền với văn học, văn hóa, báo chí, chữ quốc ngữ...

Chưa vội tính đến những đóng góp của Nguyễn Văn Vĩnh trên lĩnh vực báo chí, dịch thuật, văn học cho nước nhà, chỉ cần thấy những nỗ lực truyền bá học chữ quốc ngữ và lấy thứ chữ này làm mục tiêu quan trọng trong việc canh tân đất nước, lý ra một người học xong tiểu học hôm nay cũng đã phải biết Nguyễn Văn Vĩnh là ai.

Ấy vậy mà, vì nhiều lý do, tên tuổi và sự nghiệp của Nguyễn Văn Vĩnh chưa được nhìn nhận, đánh giá, chưa được tôn vinh một cách xứng đáng. Dĩ nhiên, không cứ "biết" đã là "hiểu", là nhận chân được các giá trị mà Nguyễn Văn Vĩnh để lại" - nhà phê bình Mai Anh Tuấn trăn trở.

Theo ông, có nhiều nguyên nhân dẫn đến nỗi buồn chẳng của riêng ai này. Một phần bởi thời gian dài chúng ta thường xét một con người theo lý lịch, nhân thân. Những ai đã từng cộng tác với thực dân Pháp đều bị quy là "có vấn đề".

Nguyên nhân khác là do chúng ta chỉ đề cao truyền thống hoặc những anh hùng đánh giặc, anh hùng cầm súng chống ngoại xâm mà có khi xem nhẹ, hoặc chưa thể hiện sự tôn vinh đúng mực những "anh hùng văn hóa", những trí thức hiền tài.
Họ lựa chọn cách kiến tạo giá trị, thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng, dân tộc theo cái cách không thể đếm thành hai năm rõ mười. Vì thế, lịch sử thường chậm hơn trong việc hiểu họ.
...
Đoàn làm phim vào TP.HCM. Máy quay lia vào bảng tên đường Nguyễn Văn Vĩnh. Đạo diễn Trần Văn Thủy hỏi một, hai, ba người: Nguyễn Văn Vĩnh là ai mà được đặt tên phố này? Cả ba lắc đầu "không biết". Hỏi nữa thì nhận được câu trả lời: "Hình như... ông là liệt sĩ chống Pháp".
( FB Son Lyngoc )